Xóa bỏ thuế khoán: Thách thức lớn với 5 triệu hộ kinh doanh

Ngày 04/5/2025, Ban Chấp hành Trung ương ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về tiếp tục đổi mới cơ chế, chính sách phát triển kinh tế tư nhân. Tại tiểu mục 7, Mục II của Nghị quyết này, nêu rõ chủ trương xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh chậm nhất vào năm 2026.

Tiếp đó, ngày 17/5/2025, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 139/NQ-CP để triển khai Nghị quyết số 198/2025/QH15 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân. Qua đó, định hướng rõ lộ trình loại bỏ thuế khoán trong năm 2026, chuyển đổi sang các phương pháp quản lý thuế minh bạch, hiện đại, công bằng hơn.

📌 Tìm hiểu các hình thức quản lý thuế hiện nay

Để hiểu rõ chủ trương này, cá nhân, hộ kinh doanh cần nắm rõ các phương pháp quản lý thuế áp dụng cho mô hình hộ kinh doanh hiện tại và doanh nghiệp hiện hành và dự kiến điều chỉnh. Theo định hướng, kinh tế hộ gia đình vẫn tiếp tục tồn tại nhưng được phân loại quản lý thuế theo mức doanh thu hàng năm:

• Hộ kinh doanh có doanh thu dưới 200 triệu đồng/năm: Không phải kê khai, nộp thuế. Tuy nhiên, nếu khách hàng yêu cầu hóa đơn để phục vụ mục đích kế toán, đấu thầu hoặc ký hợp đồng với tổ chức, doanh nghiệp… thì có thể mua hóa đơn bán hàng tại cơ quan thuế.

• Hộ kinh doanh có doanh thu từ 200 triệu đến dưới 1 tỷ đồng/năm:
  Được lựa chọn áp dụng thuế khoán, phương pháp trực tiếp, hoặc phương pháp khấu trừ, trong đó

+ Thuế khoán: Thuế phải nộp = Doanh thu x Tỷ lệ % thuế khoán (cơ sở kinh doanh không bắt buộc phải xuất hóa đơn, không quyết toán thuế định kỳ, không tính thuế TNCN vì các loại thuế này đã được tính trong Tỷ lệ % thuế khoán và kể cả khi kinh doanh lỗ thì số tiền thuế phải nộp vẫn không thay đổi).

+ Phương pháp trực tiếp: Thuế GTGT phải nộp = Doanh thu x Tỷ lệ % GTGT (cơ sở kinh doanh phải xuất hóa đơn cho khách, không khấu trừ thuế đầu vào, dùng hóa đơn bán hàng, không quyết toán thuế định kỳ, không tính thuế TNCN vì các loại thuế này đã được tính trong Tỷ lệ % thuế khoán và kể cả khi kinh doanh lỗ thì số tiền thuế phải nộp vẫn không thay đổi).

+ Hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên: Phải lựa chọn áp dụng phương pháp trực tiếp hoặc được chuyển sang phương pháp khấu trừ như doanh nghiệp.

- Thuế khấu trừ: là loại thuế VAT đang áp dụng cho hầu hết các loại hình doanh nghiệp hiện nay: Doanh nghiệp, hộ kinh doanh phải khai thuế GTGT đầu ra và được khấu trừ số thuế GTGT đầu vào đã trả khi mua hàng hóa, dịch vụ phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh.

Thuế GTGT phải nộp = Thuế GTGT đầu ra – Thuế GTGT đầu vào hợp lệ; Ngoài ra Doanh nghiệp, hộ kinh doanh phải nộp 20% thuế Thu nhập doanh nghiệp trên lợi nhuận trước thuế. Phương pháp này đòi hỏi người nộp thuế phải có kế toán chuyên nghiệp và thực hiện quản lý doanh thu, chi phí theo đúng quy định hiện hành.

📌 Những thách thức khi xóa bỏ thuế khoán

Việc chuyển đổi sang các phương pháp thuế mới sẽ tạo ra không ít khó khăn cho hộ kinh doanh, nhất là khi thói quen quản lý tài chính thủ công, chưa phải thực hiện kê khai thuế đầy đủ, rõ ràng. Cụ thể:

Thứ nhất: Tư liệu lao động và cơ sở vật chất

Phần lớn hộ kinh doanh sử dụng nhà ở, đất đai và lao động gia đình sẵn có, máy móc đầu tư nhỏ lẻ, không đồng bộ. Khi chuyển sang mô hình doanh nghiệp hoặc áp dụng phương pháp khấu trừ, yêu cầu chứng từ hóa đơn đầu vào để xác định chi phí hợp lý và khấu hao tài sản lại gặp khó khăn do thiếu giấy tờ hợp lệ từ đầu.

Nếu lựa chọn phương pháp trực tiếp cũng cần đáp ứng điều kiện doanh thu dưới 1 tỷ đồng và không thực hiện chế độ kế toán, dẫn đến hạn chế sự phát triển lâu dài.

Thứ hai: Vấn đề sử dụng lao động

Nhiều hộ kinh doanh sử dụng lao động là người thân, người già, trẻ em hoặc lao động thời vụ, sinh viên làm thêm. Theo quy định Bộ luật Lao động 2019, nếu ký hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 1 tháng trở lên, phải tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc ngay từ ngày bắt đầu làm việc.

Việc thực hiện các nghĩa vụ này gây áp lực lớn cho hộ kinh doanh do thủ tục phức tạp, chi phí tăng trong khi lao động thường không ổn định.

Thứ ba: Gánh nặng thuế và thủ tục hành chính

Khi chuyển sang thuế kê khai theo phương pháp trực tiếp với thuế suất GTGT 2% trên doanh thu (không được khấu trừ thuế đầu vào) có thể tạo áp lực chi phí rất lớn so với thuế khấu trừ (thuế TNDN 20% tính trên lợi nhuận trước thuế) nhất là đối với những hộ không trực tiếp sản xuất, cung cấp dịch vụ mà kinh doanh buôn bán, lưu thông hàng hóa.

Ngoài ra, phương pháp khấu trừ yêu cầu kế toán bài bản, quyết toán thuế định kỳ phức tạp, phát sinh chi phí kế toán và tiềm ẩn rủi ro pháp lý cho các chủ hộ kinh doanh chưa có kinh nghiệm quản trị tài chính và thuế.

Thứ tư: Phân biệt chi phí hợp lý trong phương pháp khấu trừ

Việc tách bạch giữa chi phí cá nhân và chi phí phục vụ hoạt động kinh doanh gặp nhiều khó khăn. Đặc biệt với doanh nghiệp tư nhân, công ty TNHH 1 thành viên, các khoản chi cho cá nhân chủ doanh nghiệp không được tính vào chi phí được trừ khi tính thu nhập chịu thuế TNDN, bao gồm cả tiền lương, chi phí sinh hoạt cá nhân (ăn uống, nhà ở, đi lại…).

Sự chồng chéo giữa chi phí gia đình và chi phí kinh doanh là thách thức lớn khi thực hiện chế độ kế toán đầy đủ.

📌 Giải pháp cho mô hình "doanh nghiệp siêu nhỏ"

Để tháo gỡ các nút thắt này, cần sớm ban hành hệ thống chính sách rõ ràng, minh bạch và thiết kế khung pháp lý riêng cho “doanh nghiệp siêu nhỏ” tách biệt với các doanh nghiệp vừa và nhỏ hiện nay.

Kiến nghị chính sách: Các cơ quan có thẩm quyền cần nghiên cứu, điều chỉnh chính sách đối với mô hình doanh nghiệp siêu nhỏ để các quy định yêu cầu thay đổi chuyển đổi đảm bảo dễ hiểu, dễ thực hiện như:

• Xây dựng quy trình quản lý thuế đơn giản, dễ thực hiện.

• Có chính sách ưu đãi thuế hợp lý trong thời gian đầu chuyển đổi.

• Nới lỏng yêu cầu kế toán, chứng từ phù hợp với quy mô nhỏ.

• Tăng cường hỗ trợ tư vấn, hướng dẫn trực tiếp cho hộ kinh doanh khi chuyển đổi.

Chủ trương loại bỏ thuế khoán là tất yếu để tiến tới nền kinh tế minh bạch, hiện đại và công bằng. Tuy nhiên, cần nhìn nhận thực tế những khó khăn mà hộ kinh doanh đang đối mặt để thiết kế chính sách chuyển đổi phù hợp, đồng hành và hỗ trợ các hộ kinh doanh trong quá trình chính thức hóa, mở rộng quy mô và hội nhập thị trường.

Link bài viết: Tại đây

Hoặc Xoá bỏ thuế khoán: Liệu hộ kinh doanh có “hụt hơi”?